1. Các loại sâu bệnh hại phổ biến

Thông thường trên cây lúa, cây rau màu và cây họ bầu bí, cây ăn quả sẽ thường gặp 1 số loại sâu bệnh sau:

1.1 Sâu cuốn lá (cây lúa)

Sâu non cuốn lá thành tổ, ăn phần thịt lá, gây hại nặng ở giai đoạn lúa non và đẻ nhánh. Sâu non có thể tiết tơ để treo mình và di chuyển qua các cây lúa khác nhờ gió, giúp chúng lây lan nhanh trên đồng ruộng rộng lớn. Một con sâu non có thể phá hủy 3-5 lá lúa trong vòng 5 ngày, khiến chúng trở thành "kẻ phá hoại siêu tốc" ở vụ lúa hè thu!

1.2 Sâu đục thân (cây lúa)

Đục vào thân lúa, gây chết khô ngọn ("đứng ngồng"), thiệt hại 20-30% năng suất ở giai đoạn trổ bông. Bướm cái của sâu đục thân có thể ngửi thấy mùi lúa từ cách xa 1 km để đẻ trứng chính xác vào ruộng lúa đang phát triển. Loài này có "mũi khoan tự nhiên"! Sâu non tiết enzyme tiêu hóa để phá vỡ mô thân lúa, tạo đường hầm dài tới 20 cm bên trong thân.

1.3 Sâu cắn chồi (cây lúa)

Ăn lá và chồi non, gây hại vụ hè thu, làm lúa chậm lớn, dễ nhiễm bệnh thứ cấp. Sâu cắn chồi có vòng đời siêu ngắn (20-30 ngày), giúp chúng sinh sản nhanh, tạo ra 3-4 thế hệ trong một vụ lúa. Bướm trưởng thành có thể bay hàng trăm kilomet để tìm ruộng lúa mới, khiến chúng gây dịch bất ngờ ở nhiều vùng. Ở Trung Quốc, loài này còn được gọi là "sâu quân đội" vì chúng di chuyển thành đàn lớn, tấn công đồng ruộng như một đạo quân!

1.4 Sâu xanh da láng (rau màu)

Đa hại, ăn lá non, đục thân, quả của rau bina, cải, bầu bí, cà chua, gây hại nghiêm trọng nếu mật độ cao. Sâu xanh da láng có "khẩu vị đa dạng", tấn công hơn 100 loại cây trồng, từ rau cải đến thuốc lá, khiến chúng trở thành "ác mộng" của nông dân. Một con cái có thể đẻ tới 2.000 trứng trong đời, khiến chúng sinh sôi nhanh chóng trong điều kiện nóng ẩm.

1.5 Sâu vẽ bùa (rau màu)

Hại rau họ cải (bắp cải, súp lơ), ăn lá tạo lỗ thủng, kháng thuốc mạnh, gây hại quanh năm. Sâu non tạo các đường vẽ ngoằn ngoèo đặc trưng trên lá, giống như "bùa chú" khi ăn lớp biểu bì. Là một trong những loài côn trùng kháng thuốc mạnh nhất thế giới, có thể kháng tới 90 loại thuốc trừ sâu!

1.6 Sâu keo (rau màu)

Đục thân, lá ngô, rau màu, di chuyển xa, gây hại diện rộng. Từ châu Mỹ, sâu keo xâm nhập châu Á (bao gồm Việt Nam) từ 2018, gây thiệt hại hàng tỷ USD trên toàn thế giới. Một con sâu keo trưởng thành có thể ăn hết 1 bắp ngô non trong 2-3 ngày, khiến chúng trở thành mối đe dọa lớn cho an ninh lương thực.

1.7 Sâu đục quả (cây ăn quả)

Đục quả xoài, nhãn, vải, cam, gây rụng và thối quả. Sâu non khoan lỗ nhỏ chỉ 1-2 mm trên vỏ quả, khiến nông dân khó phát hiện cho đến khi quả rụng. Bướm cái đẻ trứng ngay trên hoa quả, và trứng nở chỉ sau 2-3 ngày, giúp chúng tấn công nhanh như chớp. Ở Ấn Độ, loài này có thể làm mất 60% vụ xoài nếu không kiểm soát.

1.8 Sâu đục thân (cây ăn quả)

Đục thân cây ăn quả, gây chết cành, cây non, thiệt hại lâu dài. Sâu non tiết chất nhựa độc để ngăn chặn cây tự chữa lành vết thương. Bướm trưởng thành có màu sắc giống báo săn, với các đốm trắng-vàng, giúp chúng ngụy trang trên thân cây. Một con sâu có thể sống trong thân cây tới 6 tháng, đục nhiều đường hầm dài đến 30 cm!

1.9 Sâu ăn lá (cây ăn quả)

Ăn lá cà chua, hồ tiêu, cây họ đậu, để lại lỗ thủng lớn trên lá. Hàm của chúng có thể gặm xuyên lá dày trong vài giây. Loài này có khả năng "ngủ đông" trong đất (giai đoạn nhộng) tới 6 tháng, chờ điều kiện thuận lợi để xuất hiện. Ở một số vùng, nông dân dùng mùi hôi từ tỏi hoặc hành để xua đuổi sâu, vì chúng rất nhạy với mùi mạnh.

2. Những thiệt hại phổ biến do sâu bệnh gây ra

Sâu bệnh gây thiệt hại nghiêm trọng, không những ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng nông sản mà còn làm giảm vòng đời khai thác của cây trồng nhanh chóng. Cụ thể:

• Sâu ăn lá non, lá trưởng thành hoặc cuốn lá thành tổ, làm giảm diện tích quang hợp, khiến cây suy yếu, chậm phát triển.
• Sâu đục vào thân hoặc cành, phá hủy mạch dẫn dinh dưỡng, gây chết khô ngọn, gãy cành hoặc chết cây.
• Sâu đục vào quả, hạt hoặc bông, làm rụng quả, thối quả hoặc mất giá trị thương mại.
• Một số loài sâu tấn công rễ, làm cây kém hấp thụ dinh dưỡng và nước, dẫn đến còi cọc hoặc chết.
• Sâu tạo vết thương trên cây, tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm hoặc virus xâm nhập.
• Tùy loài sâu và mức độ gây hại, năng suất có thể giảm từ 10% đến hơn 50% trong các vụ dịch lớn.

3. Các hoạt chất trị sâu bệnh phổ biến

Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) là một trong những cách nhanh chóng và hiệu quả để kiếm soát và phòng ngừa các đợt bùng phát sâu bệnh hại. Có rất nhiều hoạt chất khác nhau hiện đang lưu hành trên thị trường. Sau đây là 1 số hoạt chất có công dụng tốt.

3.1 Chlorantraniliprole

• Tác động tiếp xúc và vị độc mạnh, tác động lên thụ thể ryanodine trong cơ bắp của sâu, gây tê liệt cơ, ngừng ăn ngay lập tức. Có tác dụng trong vòng 1 đến 3 ngày và hiệu lực kéo dài 14 đến 21 ngày.
• Có ưu điểm: Hiệu quả nhanh, trị sâu non và sâu trưởng thành, ít gây kháng thuốc, an toàn đối với ong thụ phấn và 1 số loài thiên địch.
• Tuy nhiên: hiệu quả giảm nếu sâu đã phát triển ở giai đoạn cuối. Sản phẩm phổ biến: Virtako 40WG, Coragen 200SC, Prevathon 50SC

3.2 Emamectin Benzoate

•  Tác động tiếp xúc, vị độc, và có tính lưu dẫn mạnh, xuyên qua biểu bì lá. Hoạt chất này đặc trị sâu non, có tác dụng trong vòng 1 đến 4 ngày, hiệu lực kéo dài 10 đến 15 ngày, đặc biệt hiệu quả trên lúa và rau màu.

• Ưu điểm: Hiệu quả cao trên sâu miệng nhai, phổ tác dụng rộng, lưu dẫn mạnh.
• Các sản phẩm chứa hoạt chất này thường có giá phải chăng, dễ tiếp cận. Sản phẩm phổ biến: Proclaim 1.9EC, Tasieu 1.9EC.

3.3 Spinetoram

• Tác động tiếp xúc, vị độc. Hoạt chất sinh học nhóm spinosyn, là thế hệ cải tiến của Spinosad. Có tác dụng trong vòng 1 đến 3 ngày, hiệu lực kéo dài hơn từ 10 đến 14 ngày.
• Ưu điểm: Đặc trị sâu tơ, sâu xanh, sâu cuốn lá, sâu khoang trên rau màu, lúa, cây ăn quả, đặc biệt hiệu quả với sâu kháng thuốc. Thời gian cách ly ngắn 1-3 ngày, phù hợp cho rau màu.
• Phân hủy nhanh, độc cao với ông nếu phun trực tiếp nhưng an toàn sau khô, phù hợp nông nghiệp hữu cơ. Sản phẩm phổ biến: Radiant 60SC.

3.4 Abamectin

• Tác động tiếp xúc, vị độc và lưu dẫn nhẹ. Abamectin là hoạt chất có phổ rộng, diệt sâu chích hút, sâu nhai, cũng có tác dụng với nhện đỏ. Hiệu lực kéo dài 7 đến 14 ngày.
• Ưu điểm: Phổ tác dụng rộng, giá rẻ, dễ sử dụng, phù hợp từ quy mô nhỏ đến quy mô lớn. Hiệu quả trên sâu và nhện, giúp giảm số lần phun.
• Dễ mua vì rất phổ biến ở Việt Nam. Sản phẩm phổ biến: Reasgant 3.6EC, Vibamec 3.6EC.

3.5 Indoxacarb

• Có cơ chế tiếp xúc và vị độc. Hiệu quả với sâu non, sâu khoang, sâu xanh, sâu cuốn lá, sâu tơ và bọ cánh cứng trên rau màu, lúa, cây ăn quả.
• Tác dụng của Indoxacard có thể làm tê liệt sâu bệnh trong vòng 1 đến 4 giờ và trị hoàn toàn trong vòng từ 1 đến 3 ngày, hiệu lực kéo dài 12 đến 15 ngày.
• Một số sản phẩm phổ biến: Plemax 320SC, Plemax 320SC, Clever 150SC.

3.6 Lufenuron

• Cơ chế vị độc và tiếp xúc. Lufenuron, nhóm benzoylurea, do Syngenta phát triển từ 1990s, đăng ký tại Việt Nam từ 2000s. Hiệu quả với sâu non, sâu cuốn lá, sâu khoang, sâu xanh trên rau và cây ăn quả.
• Tác dụng bảo vệ chỉ sau khoảng 2 giờ và trị hoàn toàn sâu từ 3 đến 5 ngày, hiệu lực kéo dài từ 2 đến 4 tuần.
• Một số sản phẩm phổ biến: Match 050EC, Lufenron 050EC.

3.7 Isocycloseram

• Một hoạt chất mới đang được sử dụng rất rộng rãi và hiệu quả
• Ưu điểm: thời gian tác dụng kéo dài (lên đến 21 ngày). Hiệu quả cao trên sâu kháng thuốc và chống rửa trôi.
• Sản phẩm phổ biến: Incipio 200SC của Syngenta.

3.8 Tetraniliprole

• Đây cũng là 1 hoạt chất mới, tiêu diệt côn trùng nhanh chóng.
• Đặc trị nhiều loại sâu, hiệu lực kéo dài, an toàn cho thiên địch và có độc tính thấp.
• Sản phẩm phổ biến: Vayego 200SC của Bayer.

4. Những cách phòng trừ khác

Ngoài sự dụng phân bón hóa học, chúng ta còn có thể sử dụng các phương pháp dân gian, vừa tận dụng các nguyên liệu có sẵn, vừa giảm áp lực tồn dư hóa chất khi xuất khẩu nông sản.

• Sử dụng gừng, tỏi, ớt: Tỏi chứa allicin, một chất kháng khuẩn tự nhiên, không chỉ xua sâu mà còn giảm nguy cơ nấm bệnh trên lá. Mùi hăng của tỏi, ớt làm xua đuổi sâu xanh da láng, sâu vẽ bùa trên rau cải, bắp cải. Capsaicin trong ớt cũng gây khó chịu cho sâu cuốn lá nhỏ trên lúa.
• Sử dụng nước tro bếp: Kiềm trong tro làm sâu ăn lá khó tiêu hóa, giảm mật độ sâu. Hữu hiệu với sâu non của sâu keo trên ngô.
• Sử dụng đèn màu hoặc Pheromone: Đặt đèn màu vàng hoặc trắng (20-40W) trên đồng ruộng vào ban đêm, bên dưới đặt chậu nước có pha xà phòng hoặc dầu hỏa hoặc dùng bả pheromone (mua hoặc tự chế từ mùi cây cỏ) treo trên cây hoặc đặt trong bẫy nhựa để thu hút con đực của sâu.
• Sử dụng thiên địch: Ong ký sinh (như Trichogramma) đẻ trứng vào trứng sâu cuốn lá nhỏ, sâu vẽ bùa, phá hủy thế hệ sau. Bọ rùa ăn sâu non của sâu xanh da láng.

Hy vọng bài viết này có thể giúp cho bà con biết thêm về các loại sâu bệnh hại và các hoạt chất phòng trừ hiệu quả đang được lưu hành trên thị trường. Nếu có nhu cầu mua sản phẩm phân bón chất lượng cao hoặc theo dõi chúng tôi nhiều hơn, bà con có thể kết nối với chúng thông qua các kênh liên hệ sau:

• Hotline: 0981 580 539 - CSKH: 0836 079 938
• Website: Phân Bón Tomato
• YouTube: Nông Nghiệp Tomato
• Tiktok: Nông Nghiệp Tomato