MỘT SỐ SÂU BỆNH HẠI THƯỜNG GẶP TRÊN CÂY XOÀI

Xoài là loại cây ăn trái được trồng ở nhiều địa phương của nước ta và cho giá trị kinh tế cao, tuy nhiên trong quá trình xoài luôn phải đối mặt với nguy cơ bị sâu bệnh hại tấn công. Hãy cùng Gold Tomato tìm hiểu các loại sâu bệnh hại xoài và cách phòng trừ trong bài viết sau.

I. Sâu hại

1. Sâu đục trái

- Cách gây hại: Sâu có thể gây hại ở mọi giai đoạn phát triển của trái, sâu non đục vào trái vị trí thường ở cuối trái, phát triển bên trong ăn phá, làm trái bị thối và rụng. Trái bị sâu đục vào có vết nứt và thối nên có thể dễ dàng phát hiện.
- Phòng trị: Thu lượm những trái bị hại đêm tiêu hủy để loại bỏ nguồn sâu trong trái.
Phun thuốc bảo vệ thực vật khi thấy trưởng thành xuất hiện. Sử dụng bao trái khi trái còn nhỏ, đường kính khoảng 3 – 4 cm.

2. Rầy bông xoài

- Cách gây hại:

Cả rầy trưởng thành và rầy non đều gây hại trên hoa, đọt non và lá non. Rầy chích hút làm lá không phát triển được, lá bị bẻ cong, rìa lá khô, ở trên hoa làm cho phát hoa bị khô và rụng. Đối với trái sau khi thụ phấn không phát triển và rụng. Khi chích hút rầy còn chích hút ra mật ngọt làm cho nấm bồ hóng phát triển mạnh gây đen bông và trái. Ở vườn xoài có rầy xuất hiện, khi vào sẽ nghe những tiếng động nhỏ do rầy di chuyển nên rất dễ dàng phát hiện.
- Phòng trị:

Ngoài tự nhiên có một số loài thiên địch như bọ xít ăn thịt (Revudiidae), ong ký sinh và nấm Verticellium leanii, Hirsutella sp. có thể gây hại cho rầy. Sau thu hoạch tiến hành tỉa cắt cành tạo điều kiện thông thoáng để hạn chế sự phát triển của rầy.
Có thể dùng các loại thuốc bảo vệ thực vật để phun xịt khi cần thiết.

3. Sâu cắn lá xoài

- Cách gây hại:

Thường gây hại nặng trong vườn ươm cây con, chủ yếu trên lá non của cây con, ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của cây, kéo dài giai đoạn trong vườn ươm. Sâu cắn lá còn gây hại trên vườn sản xuất và cũng chủ yếu ở giai đoạn cây ra đọt non, gây hại mạnh trong các tháng mùa khô.
- Phòng trị:

Điều khiển cây ra đọt non đồng loạt. Thu dọn các lá bị hại trong vườn đem tiêu hủy. Phun thuốc BVTV khi thấy sâu trưởng thành xuất hiện trong vườn (có thể sử dụng thuốc gốc cúc tổng hợp). Xử lý đất nếu bị sâu gây hại nặng trong vườn.

4. Sâu đục cành non

- Cách gây hại:
Là loại sâu gây hại rất phổ biến, trưởng thành đẻ trứng trên đọt non xoài, trứng được đẻ sâu vào trong cành thành từng hàng 2 – 5 trứng, sâu non nở ra ăn dần xuống phía làm cành bị chết khô, ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến sinh trưởng của cây.
- Phòng trị:

Điều khiển cây ra đọt non đồng loạt để dễ kiểm soát. Cắt và đem tiêu hủy cành bị chết để loại trừ nhộng. Dùng vợt bắt vào sáng sớm.
Phun thuốc BVTV khi cây ra đọt non (chú ý có thể sử dụng thuốc gốc cúc tổng hợp).

5. Rệp sáp

- Cách gây hại:

Có nhiều loại rệp sáp gây hại trên xoài nhưng quan trọng là loài gây hại trên trái và nó có thể ảnh hưởng tới chất lượng và năng suất cũng như vẻ đẹp của trái, ảnh hưởng tới giá bán.
- Phòng trị:

Tạo điều kiện thích hợp để các loài ong ký sinh và thiên địch như bọ rùa phát triển để hạn chế rệp sáp. Chỉ phun thuốc hóa học khi cần thiết.

6. Ruồi đục trái

- Cách gây hại:

Loài ruồi này gồm nhiều loài phân bố chủ yếu ở vùng Đông Nam Á và gây hại quan trọng trên nhiều loài cây khác như xoài, mận, ổi, nhãn, chôm chôm,… Ruồi đẻ trứng vào vỏ trái sắp chín, ấu trùng nở ra đục vào trong ăn phá làm cho trái bị rụng, nơi bị hại có vế thâm khi ấn nhẹ vào dịch nước sẽ rỉ ra (ba ngày sau khi ruồi đẻ trứng). Ruồi đục trái còn là đối tượng kiểm dịch thực vật ở một số nước như Mỹ, Úc, Nhật,…
- Phòng trị:

Thu lượm những trái bị ruồi gây hại đem xử lý để giết giòi còn trong trái. Đặt bẫy Methy eugenol để giết trưởng thành đực. Phun bả mồi protein trộn thuốc hóa học để giết trưởng thành cái trước khi đẻ trứng khi trái trưởng thành 1 tuần/lần. Sử dụng túi chuyên dùng để bao trái.

II. Bệnh hại

1. Bệnh thán thư(do nấm Colletotrichum gloeosporioides):

- Triệu chứng:
+ Trên lá: Bệnh chủ yếu xuất hiện trên lá non, triệu trứng bắt đầu có những đốm nhỏ như mũi kim có màu nâu sẫm chó đến đen có hình dạng không định hình lúc thì hình tròn, bầu dục, hình ngôi sao và về sau vết bệnh phát triển và liên kết với nhau thành từng mạng và lan rộng ra, ở giữa vết bệnh lớp tế bào bị khô và có những lỗ thủng làm lá non không phát triển đôi khi bị biến dạng, ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng của cây.
+ Trên bông: Bệnh phát triển trên cả chùm bông là đen bông và rụng. Bệnh còn phát triển trên các cành non của cây.
+ Trên trái: Bệnh nhiễm từ lúc trái còn non đến lúc thu hoạch, lúc đầu trên trái có những đốm nhỏ hình tronfcos màu nâu hoặc nâu đen sau lan dần ra, nhiều đốm kết hợp với nhau thành những đốm lớn hơn lõm vào phần thịt trái khoảng 5 – 10 mm và có thể lan ra bao quanh trái, làm cho thịt trái bị chai sượng và thối... sau đó trái sẽ bị rụng.
- Phòng trị:
+ Trong vườn ươm: Luôn vệ sinh vườn ươm sạch sẽ, thoáng mát đầy đủ ánh sáng, tránh độ ẩm không khí cao. Cần chú ý làm sao cho cây non ra đọt đồng loạt để dễ dàng phòng trị, khi thấy bệnh bắt đầu xuất hiện cần phải phun thuốc nhắm ngăn chặn sự lây lan của bệnh.
+ Ngoài đồng: Để phòng trừ bệnh thán thư trên xoài, việc tiêu hủy các cành lá bệnh để tránh lây lan là rất quan trọng. Tránh trồng quá dày tạo độ ẩm cao làm cho bệnh phát triển mạnh.
Trong các đợt ra lộc non, ra bông, trái non, càn chú ý đến bệnh đặc biệt trong mùa mưa, nếu thấy bệnh có triệu trứng xuất hiện cần phun thuốc để phòng trị.
Đối với trên bông và trái non khi bệnh phát triển nhiều có thể phun 7 – 10 ngày/ lần các loại thuốc BVTV từ khi hoa nở cho đến hai tháng. Sau đó giảm số lần phun, khoảng một tháng phun một lần.
Trên trái sau khi rụng sinh lý chúng ta có thể sủ dụng bao trái để bao không những hạn chế được bệnh thán thư mà còn giảm các loại sâu bệnh khác.

2. Bệnh đốm đen (do vi khuẩn Xanthomonas campestris pv. Mangiferaindicae):

- Triệu chứng:

Bệnh xảy ra trên lá, trái và chồi non. Đầu tiên những đốm bệnh có màu nâu đen nhỏ xuất hiện trên lá, trái, sau đó chúng lớn dần lên, các vết bệnh có thể nối liền lại và trở thành những vết loét lớn hình dạng bất định và cuối cùng tạo thành một vùng trũng xuống so với bề mặt lá. Những vết bệnh trên những chồi non và trái thường là vết nứt dọc, màu nâu đen. Đôi khi có nhựa chảy ra từ vết nứt đó. Nếu bệnh xảy ra trên cây non trong vườn ươm, khả năng lây lan của bệnh rất nhanh chóng và làm cho chết cây.
- Phòng trị:

Để phòng trị bệnh này, những lá bệnh, chối và cành bị nhiễm bệnh cần được cắt bỏ và mang ra khỏi khu vườn để tiêu hủy. Vệ sinh vườn sạch sẽ, thoáng mát, tránh ẩm độ cao tạo điều kiện cho bệnh phát triển. Hạn chế việc gây thương tích cho cây, đặc biệt là trong mùa mưa để ngăn chặn sự xâm nhiễm của vi khuẩn gây bệnh vào trong cây.
Phun thuốc BVTV ngay khi thấy bệnh bắt đầu xuất hiện, đặc biệt chú ý sau các trận mưa bão lớn.

3. Bệnh phấn trắng(do nấm Oidium mangiferae):

- Triệu chứng:

Bệnh thường gây hại trong điều kiện thời tết nóng ẩm hoặc có sương đêm. Nấm bệnh đóng thành lớp phấn trắng trên lá non, phát hoa và trái non. Bệnh thường phát triển từ ngọn của phát hoa, lan dần đến cuống hoa, trái non, lá non và cành. Thương hoa bị nhiễm bệnh trước khi thụ phấn và trái trái bị nhiễm bệnh khi còn rất nhỏ. Trái bị nhiễm bệnh sẽ biến dạng, méo mó, nhạt màu, bị khô và rụng sớm.
- Phòng trị:

Cắt tỉa cành tạo tán cho cây phát triển mạnh tránh tạo cơ hội cho bệnh phát triển, cung cấp phân bón đầy đủ. Cần chú ý sự phát triển của bệnh trong giai đoạn cây ra hoa và tạo trái non. Nếu thấy bệnh xuất hiện cần phun thuốc BVTV để phòng trị ngay theo liều lượng khuyến cáo.

4. Bệnh khô đọt thối trái (do nấm Diplodia natalensis):

- Triệu chứng:

Bệnh này gây hại nặng trong điều kiện nóng ẩm nhất là vào mùa mưa. Trên nhánh đọt bị đốm sậm màu, lan dần trên các cành non, cuống lá làm lá bị biến màu nâu. Bệnh tấn công lên trái trong giai đoạn thu hoạch và tồn trữ hay vận chuyển làm thối phần thịt trái nơi gần cuống có màu nâu sậm lan dần làm thối nát cả trái hoặc nơi vỏ trái bị trầy trụa. Vết thối mềm và lây lan quá nhanh chỉ sau 2 – 3 ngày, nhất là trong môi trường nóng ẩm, đặc biệt khi thu hoạch trái không chừa cuống rất dễ bị nấm bệnh xâm nhập vào.
- Phòng trị:

Để phong bệnh này cần tránh gây bầm dập, rụng cuống trái khi thu hoạch. Khi thu hoạch cần chú ý tránh sự va chạm giữa các trái tạo vết thương làm cho bệnh dễ sâm nhập vào bằng cách đặt tưng trái vào thùng chứa giấy báo.
Tỉa cành kế hợp tỉa các bộ phận bị bệnh và tiêu hủy, hạn chế sự lây lan của nguồn bệnh trên vườn. Chọn mắt ghép sạch bệnh để tránh lây lan bệnh cho cây con.
Cần phun các loại thuốc để phòng trị bệnh.
Trái sau thu hoạch có thể được xử lý bằng nước nóng 520C trong 10 phút cũng ngừa được bệnh thối trái và thán thư.

5. Bệnh nấm hồng (do nấm Corticium salmonicolor):

- Triệu chứng:

Đầu tiên trên mặt vỏ thân hay nhánh có tơ nấm trắng bò lan, sau đó nấm tạo thành những mảng màu hồng. Đôi khi không thấy mảng màu hồng mà chỉ thấy các gai nấm màu hồng phát triển từ các vết nứt trên vỏ thân hay nhánh. Nhánh và thân cây bi nấm tấn công sẽ mất dinh dưỡng sau đó sẽ bị khô và chết.
- Phòng trị:

Bệnh thường phát triển nặng trên những cây có tán lá rậm rạp và che khuất nhau, nhất là vào những tháng mưa ẩm. Do đó, nên trồng cây với khoảng cách hợp lý, tỉa bớt cành lá vô hiệu để tránh che rợp. Cắt bỏ và tiêu hủy các nhánh nhiễm bệnh, phát hiện bệnh sớm và đánh chài vùng bị nhiễm bệnh bằng các thuốc hóa học